SCENA ARTYSTYCZNA OSTRAWSKIEGO REGIONU W LATACH 1918-1938

Nazwa wystawy z jednej strony przejmuje cytat często kojarzony z regionem Ostraw­skim, a z drugiej strony przypomina cza­sopismo o tej samej nazwie, które było publikowane w latach 1925–1928 i dzięki niemu się region dostał do szerszej pod­świadomości w ramach całej Czechosło­wacji.

Taką samą nazwę ma także obraz Břetislava Bartoše z roku 1920, który stał się demonstracyjną ­wizją malarską Ostrawskiego regionu jako świata prze­mysłowego. Hipotetyczny znak zapyta­nia i podtytuł wystawy mają zbudzić wąt­pliwości o często powtarzanym stereoty­pie o wyjątkowości lub ­odwrotnie, prze­ciętności danego obszaru i jego związku z kilkoma autorami, którzy zajmowali się przede wszystkim sztuką społeczną.

Wystawa jest podzielona do kilku sekcji. Pierwsza przedstawia kosmopolityczny charakter sztuki w produkcji Huga Baara, Antona Koliga i Franza Barwiga, którzy są związani z Novým Jičínem. Chodzi o twór­czość artystów, którzy ­tworzyli naprze­miennie w regionie i poza nim, szczegól­nie ich powiązanie z Wiedniem było ich naturalnym wyborem. Kolejno przedsta­wia także prace rzeźbiarzy Albína Po­láška, którego kariera w Stanach Zjed­noczonych przypomina amerykański sen, a przedwcześnie zmarłego Vojtěcha Sa­píka. Chodzi o zróżnicowane autorskie osobowości, które wniosły znaczący wkład do historii sztuki tego regionu.

Druga sekcja przedstawia istotnych ko­lekcjonerów i ich kolekcje. Przejawia się tu­taj duża rozpiętość, tak samo jak w.twór­czości artystycznej regionu. Kolekcja rodu Lichnovskich jest między innymi reprezen­towana ich najbardziej znaczącym arte­faktem, a mianowicie obrazem Mechtilde Lichnovsky od Oskara Kokoschky (1916), który wypożyczył Instytut dziedzictwa na­rodowego. Obraz, który jest jednym z klej­notów wystawy, opuszcza zamek Hradec nad Morawicą tylko w wyjątkowych sytuacjach. Równie ważne dla rozwoju sztuki w regionie, było działanie Oskara Federera, z którego kolekcji pochodzą obrazy Lesse­ra Uryho i Maxa Pechsteina.

Odrębna sekcja zajmuje się malarstwem. Przedstawione są tutaj prace kluczowych regionalnych autorów, takich jak Břetisla­va Bartoše, który jest między innymi reprezentowany kilkoma dziełami z pry­watnej kolekcji (Matka, 1923 i Maryčka Magdonova, 1920), które ostatnio zapre­zentowane publiczności były z okazji po­śmiertnej wystawy autora w roku 1931; Ferdiše Duši i Valentina Držkovice. Va­lentin Držkovic jest prezentowany także obrazem „Odpočinek na haldách” (1929), który jest kluczowym dziełem z jego pary­skiej twórczości, który wypożyczyło Mu­zeum Śląskie w Opawie. Tutaj się pojawia kolejny dług, na który wskazuje wystawa. Żaden z wymienionych autorów nie ma dotychczas monografii z kompleksowym zbiorem dzieł.
Kolejni autorzy, tacy jak Vladimír Kri­stin, Josef Dobeš, Jan Provazník, Hele­na Salichová, Vilém Wünsche i wielu in­nych, zostali zaprezentowani w wyimagi­nowanych okręgach cywilizacyjnych, kra­jobrazie i tendencjach społecznych. Także wśród nich pojawiają się klejnoty, na przy­kład „Pasačka” (1934) Viléma Wünsche, która jest wypożyczona z prywatnej ko­lekcji i od roku 1934 nie była eksponowana.
Historyczny związek z folklorem i sztu­ką narodową, tak jak był przedstawiony po I wojnie światowej w ramach sztuki czechosłowackiej, odzwierciedla przede wszystkim prezentacja wciąż pomijanych braci Jaroňkových. W tej sekcji jest także wystawione duże płótno Břetislava Barto­še o nazwie Cyryl i Metody (1922).

Samodzielna sekcja jest poświęcona problematyce niemieckich malarzy i grafi­ków czeskiego regionu Śląskiego i Ostraw­skiego, takim jak Willy Paupie, Fritz Raida, Raimund Mosler i wielu innym. Ich repre­zentowanie bezpieczeństwa, które gwaran­towała wieś, było zakotwiczone w kodzie wizualnym biedermeierowskiej idei. Wyjątkową osobowością jest Paul Gebauer, któ­rego twórczość stała się monumentalnym i ponadczasowym symbolem.

W regionie jest bardzo mało rzeźbia­rzy, którzy poświęcają się swobodnemu tworzeniu. Kluczową osobowością stał się Augustin Handzel i Helene Zelezny­-Scholz. Helene Zelezny-Scholz dzięki swemu rodzinnemu zapleczu, studiom w Berlinie i Brukseli oraz znajomości sztuki ­włoskiej, przyniosła regionowi wykształ­cony i wyrafinowany wyraz, który był uni­kalną syntezą uczuć symbolistycznych i klasycystycznych, o czym świadczą pła­skorzeźby w kościele św. Hedviki w Opa­wie z lat 1934–1938, lub szereg dzieł spo­łecznego rodzaju. Augustin Handzel po­chodził z osady robotniczej. Mimo wszel­kich starań, by wyrwać się z biednego środowiska, nie skończył studiów. Nadal zajmował się rzeźbiarstwem i ­poświęcał się ludziom z osady, robotnikom i ich za­troskanym kobietom. Nie chodziło progra­mowo o modną sztukę społeczną, chodzi­ło o potrzebę pokazywać rzeczywistość. Do jego najlepszych prac ­należy „Halda­řka” (1930) i Matka z dzieckiem (1932).

Granice regionu wyraźnie przekracza­ły samochody Tatra Kopřivnice, które by­ły wówczas na poziomie europejskim. Za­chowany do czasów dzisiejszych, niezwy­kle cenny prototyp małego aerodynamicz­nego samochodu z silnikiem z tyłu V 570 z roku 1933, jest kolejnym klejnotem wy­pożyczonym na wystawę z Technicznego muzeum Tatra Kopřivnice.

Plakaty promocyjne i książki są prezen­towane w ostatniej części wystawy. Tatra była doceniona w swoim czasie nie tylko z powodu samochodów, ale także dzięki swej unikalnej koncepcji superszybkiego pociągu „Slovenská strela”. Jego plakat re­klamowy z warsztatu Rotter (1928–1939) należy do jednego z najbardziej imponu­jących w historii czechosłowackiej rekla­my. W ramach kultury książkowej można zwrócić uwagę na radykalną zmianę szaty graficznej okładki, jak ją przedstawiło wy­danie książek Karla Handzela w edycji Ko­liba. Okładki charakteryzują się ekspresją kolorów i kształtów, co świadczy o próbie zrozumienia ich jako samodzielnych dzieł sztuki (Karel Handzel – Břetislav Bartoš, Klimek, Veraikon Praga, edycja Knihovna Koliby 1, 1920; Karel Handzel – Břetislav Bartoš, Chachaři, Veraikon Praga, edycja Knihovna Koliby 2, 1922).

AUTORZY, KTÓRYCH DZIEŁA MOŻNA ZOBACZYĆ NA WYSTAWIE
Richard Assmann
Hugo Baar
Břetislav Bartoš
Franz Barwig
Theo von Brockhusen
Lilja Busse
Josef Dobeš
Valentin Držkovic
Ferdiš Duša
Bohumír Dvorský
Anton Faistauer
Viktor Frank
Paul Gebauer
Leo Haas
Augustin Handzel
Karl Harrer
Hanuš Ferdinand Hérink
Fritz Huf
Antonín Ivanský
Bohumír Jaroněk
Alois Jaroněk
Oskar Kokoschka
Anton Kolig
Rudolf Kremlička
Vladimír Kristin
Fritz Kruspersky
Viktor Kutzer
Oldřich Lasák
Egon Lehnert
Libuše Lepařová Samková
Max Liebermann
Ludmila Melková Ondrušová
Emerich Riko Mikeska
Raimund Mosler
Leopold Parma
Willy Paupie
Max Pechstein
Viktor Planckh
Albín Polášek
Jan Provazník
Fritz Raida
Vilém Rotter
Helena Salichová
Vojtěch Sapík
Helene Zelezny-Scholz
Otto Schweigel
Jan Sládek
Lesser Ury
Vilém Wünsche
Alois Zapletal
Adolf Zdrazila
Jan Zrzavý

Wystawie towarzyszy reprezentacyjna publikacja, którą pod względem redakcyj­nym przygotowała Renata Skřebská z autorskim kolektywem (Pavel Šopák, Mar­tin ­Strakoš, Jiří Jůza, Petr Gába i Jaroslav Michna).
Otwarte codziennie oprócz poniedziałków w godzinach od 10 do 18
Programy edukacyjne połączone z wystawą dla szkół i szerokiej publiczności przygotowujemy na.zamówienie od wtorku do piątku. Cena programu jest 30 CZK na osobę (nadzór pedagogiczny bezpłatnie). Wystawy z komentarzem (z przewodnikiem) odbędą się w dniach: 9.10., 8. 11., 4. 12. 2018 i 3. 1. 2019 o godz. 16:30. Rezerwacja: Jana Sedláková, +420 734 437 181, sedlakova@gvuo.cz

Projekt współfinansowany ze środków Ministerswa Kultury Czech